Redactioneel

Het najaar 2014 werd gemarkeerd door twee bijzondere colleges: de afscheidsrede door Carla Vlaskamp, hoogleraar Orthopedagogiek bij de Rijksuniversiteit Groningen (10 oktober 2014) en de oratie van Geert van Hove bij de aanvaarding van het bijzonder hoogleraarschap Disability Studies aan de Vrije Universiteit Amsterdam (13 november 2014).

Vlaskamp gaf een interessante terugblik op het onder haar leiding in de afgelopen decennia verrichte onderzoek bij mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen. Zij maakte de kennisbalans op van zowel fundamenteel onderzoek als onderzoek dat gericht was op het verbeteren van de praktijk van zorg en ondersteuning aan deze groep. Haar overzicht laat zien dat het onderzoeksterrein aan beide kanten uitgestrekt en zeer divers is.

Aan de kant van het fundamenteel onderzoek is tot een meer duidelijke definitie en omschrijving gekomen van het begrip (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen en van concepten die een cruciale rol spelen bij het begrijpen van deze groep, zoals ‘alertheid’. Ook observatiemethoden werden verfijnd en toegespitst op gedragssignalen van pijn en stemmingen. Aan de praktijkkant moet natuurlijk het door Vlaskamp en medewerkers ontwikkelde opvoedingsprogramma genoemd worden maar ook de aandacht voor motorische en zintuigelijke activering. Ook de rol van ouders bij activering en begeleiding en hun inbreng bij de begeleiding in het algemeen kreeg de nodige aandacht.

In dit NTZ nummer is de afscheidsrede van Vlaskamp in artikelvorm opgenomen. Wie meer informatie wenst over de stand van zaken van onderzoek en praktijk op het terrein van zorg voor en ondersteuning van mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen, kan terecht in het uitstekende boek ‘Sporen van de reiziger. Opvoeding en ondersteuning van mensen met (zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen nader onderzocht’, onder redactie van vier collega’s van Vlaskamp: B. Van der Meulen, A. Van der Putten, P. Poppes en K. Reynders (Garant uitgevers).

Van Hove presenteerde in zijn inaugurale rede een stand van zaken en een vooruitblik op de taken van Disability studies in een maatschappelijke context die internationaal (UN conventie inzake de rechten van mensen met beperkingen) en nationaal (de aandacht voor de ‘participatiesamenleving’) aan het veranderen is en de positie en rollen van mensen met een beperking in de samenleving grondig kan beïnvloeden. Macro-voorwaarden zullen met deze twee ontwikkelingen in wet- en regelgeving steeds nadrukkelijker aandacht krijgen en tot nieuwe mogelijkheden leiden. Het is algemeen bekend dat alleen het creëren van ‘rechten’ en ‘mogelijkheden’ de kwaliteit van bestaan van mensen met beperkingen niet dichterbij brengt. Daarvoor zijn aanzienlijk meer inspanningen nodig om niet te zeggen, activisme. Participatie ontstaat niet vanzelf maar moet eerder bevochten worden. Van Hove ging in zijn college in op de relatie tussen wetenschap en activisme. Zijn agenda toont duidelijk het internationale karakter van Disability Studies. De tekst van zijn inaugurale rede kan worden geraadpleegd op de website http://disabilitystudies.nl.

In dit NTZ nummer komt praktijkonderzoek meer dan in andere nummers naar voren.

Het gaat om de ontwikkeling van een website voor mensen met een verstandelijke beperking en diabetes (J.E. Netjes en M. Cardol); de ontwikkeling van een ondersteuningsprogramma voor mensen met een lichte verstandelijke beperking en gehechtheidsproblematiek (M. Boon en T. van der Wiel); het ontwikkelen van een verbeterproject LVB en verslaving (S. Lokman, L.J. Neijmeijer, S. van Rooijen, en E.Bransen) en een verkenning van sporten in clubverband door mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking (C. Schenk). Thema’s die blijk geven van aandacht voor problemen en kansen van participatie en van de behoefte aan kennis om de effectiviteit van professionele en informele ondersteuning te bevorderen.

Daarnaast treft de lezer de vaste rubrieken boekbespreking, berichten, agenda en publicaties aan.

Dr. Wil H.E. Buntinx

Hoofdredacteur